Беларускi дзяржаўны унiверсiтэт

Гістарычны факультэт

Кафедра гiсторыi Беларусi старажытнага часу i сярэднiх вякоў

Рэферат па тэме:

Рэвалюцыйна - вызваленчы рух у Заходняй Беларусі

Падрыхтавала:

студэнтка 4 курса, 2 групы

Шкапцова М.Ў

Мiнск, 2010

Беларускі народ ніколі не мірыўся са сваім паднявольным становішчам, з акупацыяй Заходняй Беларусі і падзелам сваёй Бацькаўшчыны. На працягу 20 год ён вёў барацьбу за сацыяльнае і нацыянальнае вызваленне. Цяжкае эканамічнае становішча і палітычнае бяспраўе працоўных, жорсткі нацыянальны прыгнёт вызначылі характар і мэты вызваленчай барацьбы.

Асноўнымі сіламі яе былі палітычна актыўная частка рабочага класа, працоўнага сялянства, дэмакратычная інтэлігенцыя. У барацьбе за нацыянальныя правы ўдзельнічалі і нацыянальна свядомыя прадстаўнікі дробнай буржуазіі. У ходзе барацьбы вызначаліся тры асноўныя сацыяльнапалітычныя лагеры: першы — буржуазнапамешчыцкі, другі — дробнабуржуазны, дэмакратычны, трэці — пралетарскіх і рэвалюцыйнадэмакратычных сіл.

Пануючае эканамічнае і палітычнае становішча ў Заходняй Беларусі, як і ва ўсёй Польшчы, займала польская буржуазія і памешчыкі. Апошнія адрозніваліся тут асаблівай рэакцыйнасцю. Эканамічна параўнальна моцнай была яўрэйская буржуазія. Але ў палітычных адносінах яна не мела значнай вагі. Беларуская нацыянальная буржуазія, у асноўным дробная гарадская і заможнае сялянства, была нешматлікай і палітычна слабай, залежнай ад польскай і яўрэйскай буржуазіі.

Інтарэсы польскай буржуазіі і памешчыкаў выражалі польскія буржуазныя партыі — нацыяналдэмакраты (эндэкі), хрысціянскія дэмакраты (хадэкі) і створаны ў 1928 г. так званы беспартыйны блок супрацоўніцтва з урадам (ББСУ), а таксама звязаныя з імі арганізацыі. За гэтымі палітычнымі сіламі стаяла польская буржуазная дзяржава з яе шматлікім чыноўніцтвам, арміяй, паліцыяй, судом і турмамі. Заадно з уладамі была каталіцкая царква, якая мела значны ўплыў сярод каталіцкай часткі насельніцтва.

У апазіцыі да ўрада знаходзіўся дробнабуржуазны дэмакратычны лагер, у які ўваходзілі тры палітычныя сілы. Гэта польскія рэфармісцкія і дробнабуржуазныя партыі, яўрэйскія дробнабуржуазныя нацыянальныя партыі і беларускія нацыянальнадэмакратычныя партыі і арганізацыі. Яны стаялі на пазіцыях легальнай парламенцкай барацьбы за дэмакратычныя і нацыянальныя правы.

Урадаваму лагеру супрацьстаяў рэвалюцыйнадэмакратычны лагер, які складалі рабочы клас, сялянства, гарадская бедната, дэмакратычная інтэлігенцыя. Яны былі прадстаўлены радыкальнымі народнымі арганізацыямі, што ўзаемадзейнічалі з камуністычнай партыяй.

Вызваленчая барацьба ў Заходняй Беларусі праходзіла пад уплывам расійскіх рэвалюцый і падзей, што адбываліся ў Беларускай ССР. 3 БССР працоўныя Заходняй Беларусі звязвалі свае надзеі на лепшую будучыню. У 1919—1923 гг. у Заходнюю Беларусь вярнуліся з Расіі больш 700 тыс. бежанцаў часоў першай сусветнай вайны, сярод якіх нямала было ўдзельнікаў рэвалюцыі і грамадзянскай вайны. Яны ў значнай частцы ўключыліся ў змаганне супраць памешчыкаў і буржуазіі.

У першай палове 20-ых гадоў вызваленчы рух у Заходняй Беларусі яшчэ не дасягнуў шырокіх памераў. Арганізацыі кампартыі толькі ствараліся, былі малалікімі і не мелі значнага ўплыву на масы. У гэты час большасць насельніцтва верыла ў лозунгі польскіх, беларускіх, яўрэйскіх дробнабуржуазных нацыянальных партый. Гэта адбілася і на выбарах у сейм, якія адбыліся ў лістападзе 1922 г. У Заходняй Беларусі дэпутатамі сталі пераважна прадстаўнікі т. зв. блока нацыянальных меншасцей, у які аб'ядналіся буржуазныя і дробнабуржуазныя нацыянальныя партыі. Яны атрымалі 28 % галасоў. Польскія дробнабуржуазныя партыі ППС і "Вызволене" атрымалі 31,5 % галасоў.

Беларускія дэпутаты (11 у сейме і 3 у сенаце) утварылі сваю фракцыю — Беларускі пасольскі (дэпутацкі) клуб. Яны выступалі з крытыкай нацыянальнай і зямельнай палітыкі польскага ўрада. Але, праводзячы хісткую палітычную лінію ад апазіцыі да згоды з уладай, клуб пачаў траціць уплыў на масы.

У гэты час пад уплывам кампартыі, левага крыла рэфармісцкіх партый і ўласнага вопыту рабочы клас узнімаўся на абарону сваіх класавых інтарэсаў. Шэраг забастовак прайшоў у 1921—1922 гг. Яшчэ больш шырокай забастовачная барацьба стала ў час рэвалюцыйнага ўздыму 1923 г. Супраць эксплуатацыі з патрабаваннямі павышэння заработнай платы выступілі рабочыя Гродна, Брэста, Пінска, іншых гарадоў. У 1923 г.забастовачны рух ахапіў усе галіны прамысловасці. Адбыліся 62 забастоўкі, у якіх удзельнічалі рабочыя 177 прапрыемстваў. Рабочыя птрабавалі ад уладальнікаў павышэння зарабатнай платы, устанаўлення 8- гадзіннага рабочага дня, аплаты за працу ў звыш урочны час і інш.

Адначасова з рабочымі на ўзброенную партызанскую барацьбу ўзняліся сяляне. Дзейнічаючы невялікімі атрадамі і групамі, партызаны нападалі на паліцэйскія раз’езды і патрулі, грмілі паліцэйскія ўчасткі, гнімнныя ўправы, палілі памешчыцкія сядзібы і асадніцкія хутары. Вясной 1922 г. некалькі тысяч партызан Брэскага ,Ваўкавыскага, Пружанскага і інш. Паветаў накіравалі польскаму ўраду ільтыматум, у якім патрабавалі спыніць насілле над Беларускім народам, вызваліць з турмаў зняволеных забараніць высяканне лясоў і даць Заходняй Беларусі права на смавызначэнне. Але ў першыя гады акупацыі партызанская барацьба часцей была стыхійнай.

У кастрычніку 1923 г. адбылася першая канферэнцыя камуністычных арганізацый Заходнчй Беларусі, якая абвястіла аб стварэнні Камуністычнай партыі Заходняй Беларусі (КПЗБ). Яе кіруючае ядро складалі С. А. Дубовік, С.А. Мертэнс, А. С. Славінскі і інш. У канцы 1923г. у КПЗБ уступіла Беларуская рэвалюцыйная арганізацыя (БРА), якая выйшла са складу левага краю беларусскіх эсэраў выступала супраць поскай акупацыі. Старшыней ЦК КПЗБ з 1926 да 1937г. зяўляуся Я.К.Лагіновіч (Павел Корчык). У 1924 г. быу створаны Камуністычны Саюз Моладзі Заходняй Беларусі (КСМЗБ), сакратаром ЦК стала В.З. Харужая.