смотреть на рефераты похожие на "Технология горных выработок"

Тугелдей не бјлшек тѕрiнде пайдалы кен орындаран ашып, єазып алу№а дайындыє жасау жолдары.

1 Кен єазу iсiндегi жалпы тѕсiнiктер.

----------------------------------------------------------------------

Кен жЅмысы жер єабатыны» беткей бiткен тау жынысыны» арасында јтедi.
Тау жынысы деп бiрнеше минерал тѕйiршiктен єЅрал№ан бiркелкi єосында дененi атайды. Тау жынысы ата єонисты, жёне ѕйiндi тѕрiне бјлiнедi/ коренные, наносы//1.1сур./. Ата єонысты жынысы деп бастапєы жарал№ан жерiнде саєтал»ан жыныстарды атайды. ¶йiндi деп ата єонисты жынысты» жаралып ѕгiлмелi жЅмсає тѕрiне айналып орнында не єзге жерге кјшiрiлiп жатєан тѕрiн айтады. ¶йiндi жынысты» єалынды№ы 0 деп 500 м дейiн кездеседi/ Ата єонысты жыныс жаратылыс жа№ынан Іара№анда аєтарылу арєылы пайда бол№ан /магмалы/, шјгiндi жёне метармофты /тѕрi јзгерген/ жыныстар№ан бјлiнедi. Пайдалы јазбалар деп осы кѕнгi техника кѕшiмен жеткiлiктi экономиєалыє тиiмдiгiмен халыє шаруашылы№анда пайдаланатын таби№и минерал заттарды атайды /кјмiр, кен, асыл тастар, тас тузы, мЅнай, газ т. б./.

Пайдалы заттарды жауып iшiне сый№ызып єоршап тЅратын жынысты - бос жыныо деп атайды.

Экономика конъюктурасына сай пайдалы деп саналатын жер єыртысыны» ёр тусында кездесiп тЅратын таби№и жиындыларды, пайдалы кен єоймасы деп атайды
/месторождение полезных ископаемых/.

1.1сур. Кјмiр єоймасыны» геология єурылысы.

1. ґсiмдiк єабаты;

2. ІЅм;

3. Балшыє;

4. Таєтатас /сланец/;

5. Iзбестiтас;

6. Іумды-балшыє таєта тас;

7. Кјмiр єабаты;

8. ІЅмды таєта тас;

9. Кјмiр жаєєасы /пропласток/;
10. ІЅмдає /єумтас - песчаник/.

Кен орыны» форма жаратыласына єарап дЅрыс формалы /єабатты линзалы/, формасыз /шток, Ѕя, жарыє/ тѕрiне бјлiнедi. Іабатты /пластовый/ деп-жер єыртыс арасында жарая№ан параллелыдi екi бетпен шенеулi кендi атайды.

Кен єабатыны» ѕстiнен жауып жатєан жынысты тебе жабындысы /кровля/ не болмаса тјнѕлi беткей деп /висячий бок/, ал астында№ы жыныс-табан жынысы
/почва/, не тесенiш бѕiрi /лежачий бок/ атайды. Тјбе жёне табан жынысын кейде сый№ызушы жыныстар деп жалпы аталыпта жѕр. °р тѕрлi жыныс єабатарыны» жанасу айдыны» єатбарлау жазыєты№ы деп атайды. Жаратылысына єарай єабатты кен тутас не болмаса жЅєа бос жыныс єабаттары /прослойка аталатын/ араласєан кѕрделi єЅрылыс тѕрi кездеседi /1.2. сур. єара/

2. сурет Іабат єЅрылыстар a) кѕрделi; b) тЅтас тѕрi. ґте жЅєа жарал№ан єазыпалу№а жарамсыз/ єалынды№ы 40 см дейн/ єјмiр єабатын прослойка деп атайды.

Жер єыртысыны» жары№ын толтыр№ан минералы затты желi /жила/ деп атайды. Желi дегенiмiз ке» жаиыл№ан есирек кездесетiн не асыл металл рудасыны» жёне т. б. минерал шикi заттарыны» жаратылыс формасы. Желiнi»
Іарапалым жёне кѕрделi тѕрi болады. Желiнi» тармаєтанып бјлшектенген тѕрiк
/апофиз/ деп атайды. Іисыє формалы шток, уя деген кен орындарын жер єыртысыны» јлшемi, форма айырмашылы»тары јзгеше болып жиi кездеседi. МЅндай жырыєтарда /єуыстарда/ неше тѕрлi кен кездеседi /темiр, мыс, полиметалл т. б./. Барша кен, бос жыныс єабаттары жаратылыс кезiнде колбеи не жазыє жаралады. Жаратылыс кезiнде тектоника /жылжу/ процесстерiнi» ёрекетi арєылы жыныс єаббатары єатбарланып 0 деп 90о дейiн аунаєшуы мѕмкiн.

Антиклиналь деп єабаттарды» дј»ес жа№ын, ал синклиналь деп ойыс бетiн атайды /1.4 а сур./, /сброс/ жолжып тѕсу тау жынысында кездесетiн єЅбылыс тѕрi жарыл№ан єабаттарды» бiр жає єанаты жылы тѕсЅi. Сбрасыватель деп жылжу жозыєты№ыны» бiр єанаты кјтерiлiп екiншi єанатыны» тјмен тѕсiн кеткенiн атаймыз.

Сбрасыватель бойымен єабаттарды» салыстырмалы жылжы№ан шамасын жылжуды» ауытєу енiн /амплитуда смещения/ деп атайды. Нарушение /бузылу/ тау жынысыны» тутасты№ы саєталса пликативтi бЅзылыс деймiз. БЅлар№а єабаттырды» жiнiшкерiп /утонение/, iсiндi /раздувы / мен шайылды /размывы/ жатады. Горизонталь жазыєты№ымен єабатты» єиылысѕ сызы№ыны» ба№ытын жайылым бетi /простирание/ десек, ал А-Б сызы№ын жайылу сызы№ы /линия простирания/ деймiз/ 1.5 сур/.

Жаиылу сызы№ына перпендикуляр келетiн єабпат бетiмен вертикаль жазыєты№ыны» єыилысѕ сызы№ын – єЅлдырау сызы№ы /линия падения/ аталады.
Іабаттарды» єЅлдырау бабымен мына тѕрлерге бјледi: жазыє /пологие/ 0 - 18о дейн/, єЅлдырау /наклонные/ 19о – 25О дейiн/, тiке – е»кей /круто наклонные/ – /36-55О дейн/, жёне тiк /крутые/ – /55-90О дейн/. Іабаттарды» єалынды№ы деп /мощность/ єабатты» тјбесiмен табанына» арасында№ы мјлшердi алады.

Кѕрделi єабаттарды» жалпы жёне пайдалы єалындыє мјлшерiн атау керек.
Жалпы єалынды№ы деп бѕкiл пайдалы єабаттарды», бос жыныстарды», жуєа єаббатарыны» єалынды№ы єосылып есептелсе, ал пайдалы єалындыє тѕрiнде – тек єана пайдалы єазбаларды» єалынды№ы есептеледi. Іалы»дыє мелшерiне єарап єабаттар мына тѕрге бјлiнедi: јте жiнiшке /єаланды№ы 0,7 м дейн/, жiнiшке
/0,71 м ден 1,2 м дейн/ орташа /1,21 м деп 3,5 м дейн/, єалы» 3,5 м деп жо№ары. Іабаттарды» жай№асу /элементы залегания/ элементтерiне мыналар жатады: єалынды№ы, созылу ба№ыты, єЅламалдылы№ы /енкею/. Геология јзгешiлiне єарамастан технология тЅр№ысынан, бiрден толыє єазып алу№а ы»№айлы єабаттарды свита деп атайды /єабатты кен/.